Na czasie z prawem #23: AI w medycynie, KSO

Zapraszamy do lektury najnowszej odsłony cyklu drEryk: Na czasie z prawem #23. Dowiedz się więcej o najnowszych zmianach i nowelizacjach w prawie medycznym, bądź na bieżąco z informacjami dotyczącymi resortu zdrowia! Z drEryk wszystkie najważniejsze aktualności masz pod ręką!

Na czasie z prawem #23 – spis treści

1. AI w medycynie – czy ChatGPT okaże się pomocny?
2. Krajowa Sieć Onkologiczna (KSO) wprowadzona
3. Ustawa o jakości odrzucona przez Senat
4. Porażka programu Profilaktyka 40 Plus?

AI w medycynie – czy ChatGPT okaże się pomocny?

Obecnie doświadczamy ogromnego rozwoju rozwiązań, które wykorzystują algorytmy sztucznej inteligencji oraz uczenia maszynowego. Już teraz, dzięki możliwości błyskawicznego analizowania danych, algorytmy są w stanie m.in. wychwytywać anomalie lub odchylenia od normy.

Według ekspertów z dziedziny medycyny, rozwiązania te mogą podpowiadać lekarzowi trafne diagnozy w kontekście m.in. diagnostyki obrazowej, analityki wyników badań – zwłaszcza tych bardziej skomplikowanych, zawierających duże ilości danych.

Jednym z wiodących rozwiązań jest opublikowany przez OpenAI system ChatGPT-4. Jak podaje PLOSDigital Health, system ten uzyskał pozytywny wynik amerykańskiego egzaminu medycznego, do którego studenci medycyny przygotowują się przez wiele lat. Co więcej, ChatGPT potrafi reagować i na bieżąco poprawiać swoje odpowiedzi, objaśniać je i wchodzić w dyskusję z użytkownikiem.

Obecnie eksperci wskazują, że czaty oparte o zaawansowaną sztuczną inteligencję, korzystającą z zasobów całej dostępnej w sieci wiedzy, mogą już teraz pełnić szereg ról pośrednich w relacjach Lekarz-Pacjent, takich jak:

• przeprowadzanie wstępnych wywiadów z pacjentami,
• asystowanie osobie, która samodzielnie wyszukuje objawy w Internecie,
• pomoc lekarzom i innym członkom Personelu Medycznego w zakresie wdrażania konkretnych algorytmów postępowania podczas leczenia,
• monitorowanie postępów rekonwalescencji pacjentów i rekomendowanie dalszych kroków leczenia.

To tylko niektóre z możliwości, jednak eksperci zachowują ostrożność i dystans. Na chwilę obecną nie ma najmniejszej możliwości, aby AI (sztuczna inteligencja) choćby częściowo mogła zastąpić bezpośredni kontakt pacjenta z doświadczonym lekarzem. Wiele głosów doktryny podnosi również wątpliwości natury moralnej i etycznej takich rozwiązań.

Niemniej jednak, warto z nadzieją i optymizmem obserwować rozwój tych rozwiązań – jako narzędzi bardziej pomocnych niż szkodliwych.

Krajowa Sieć Onkologiczna (KSO) wprowadzona

9 marca uchwalono ustawę o Krajowej Sieci Onkologicznej (Dz.U.2023.650), która określa organizację, zasady oraz zakres funkcjonowania KSO. Jest to ponadto jeden z etapów realizacji Narodowej Strategii Onkologicznej, której celem nadrzędnym jest zapewnienie pacjentom kompleksowej opieki onkologicznej niezależnie od miejsca zamieszkania.

Strukturę Krajowej Sieci Onkologicznej tworzą przede wszystkim specjalistyczne ośrodki leczenia onkologicznego (w skrócie SOLO) – I, II oraz III poziomu referencyjnego.

SOLO I, II lub III poziomu to podmiot wykonujący działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne szpitalne, realizujący opiekę onkologiczną.

Specjalistyczne Ośrodki Leczenia Onkologicznego (SOLO) I, II i III poziomu – szczegóły

1. Leczenie zabiegowe chirurgiczne,
2. Chemioterapia i inne metody leczenia systemowego,
3. Radioterapia onkologiczna.
   
   
   

Opieka onkologiczna, ośrodki kooperacyjne i satelitarne, centra kompetencji – definicja, zakres

Na wstępie warto zaznaczyć, że w myśl ustawy o KSO kwalifikacji podmiotów na dany poziom zabezpieczenia opieki onkologicznej dokonuje Narodowy Fundusz Zdrowia, na zasadach ujętych w ustawie.

Jako opiekę onkologiczną rozumie się tutaj diagnostykę onkologiczną, leczenie onkologiczne lub monitorowanie, realizowane na podstawie umowy zawartej z Narodowym Funduszem Zdrowia. Wyjątkami w ramach tego zakresu są:

• diagnostyka lub leczenie nowotworów krwi,
• świadczenia opieki zdrowotnej udzielanych osobom poniżej 18. roku życia,
• świadczenia opieki zdrowotnej udzielanych w ramach przyjęcia w trybie nagłym.

W skład KSO wchodzą także centra kompetencji, ośrodki kooperacyjne, a także ośrodki satelitarne.

W ramach struktury SOLO II albo III poziomu może funkcjonować ośrodek satelitarny, zlokalizowany poza główną siedzibą danego podmiotu bądź istniejący w ramach odrębnej placówki.

Są to ośrodki, które udzielają świadczeń związanych z diagnostyką lub leczeniem onkologicznym (leczenie zabiegowe chirurgiczne, chemioterapia, radioterapia onkologiczna).

Centrum kompetencji – jest to podmiot wyspecjalizowany w diagnostyce lub leczeniu określonych rodzajów nowotworów, także mogące działać w ramach struktury SOLO II albo III poziomu.

Ośrodek kooperacyjny – to podmiot inny niż SOLO, prowadzący działalność leczniczą, realizujący opiekę onkologiczną w zakresie AOS (ambulatoryjnej opieki specjalistycznej).

Rozliczanie świadczeń w ramach Krajowej Sieci Onkologicznej

Świadczenia realizowane w zakresie KSO mają być rozliczane z wykorzystaniem współczynników korygujących (tj. nie więcej niż 1,25).

Współczynniki te określają wartość mnożnika dla tych świadczeń, z pomocą którego oblicza się kwotę zobowiązania NFZ wobec danego świadczeniodawcy. Ponadto, ta kwota jest również uzależniona od osiągnięcia docelowej wartości kluczowych wskaźników jakości opieki onkologicznej.

Ustawa o jakości odrzucona przez Senat

Pod koniec marca Senat odrzucił w całości ustawę o jakości w opiece zdrowotnej i bezpieczeństwie pacjenta. Za odrzuceniem głosowało 50 senatorów, przeciw było 44, 1 senator wstrzymał się od głosu. W tym wypadku projekt ustawy wróci więc na posiedzenia Sejmu.

Biuro Legislacyjne Senatu podczas posiedzenia senackiej komisji zdrowia wskazało na wątpliwości natury konstytucyjnej w odniesieniu do projektu ustawy, m.in. w kontekście art. 92 ust. 1 Konstytucji RP.

Zgodnie ze wskazaniami Biura, tekst ustawy wymaga poprawek w odniesieniu do określania wskaźników jakości opieki zdrowotnej w zakresie obszaru klinicznego, a także zarządczego.

Przypomnijmy, że ustawa o jakości przewiduje szereg zmian, które w znaczący sposób wpłyną na pracę Personelu Medycznego. Przykładowo, każdy podmiot wykonujący działalność leczniczą (niezależnie od korzystania lub nie ze środków publicznych) będzie zobowiązany do wprowadzenia systemu monitorowania zdarzeń niepożądanych.

Co więcej, zastrzeżenia samorządów lekarskich budzą zapisy związane ze zgłaszaniem zdarzeń niepożądanych, w których podawać należy z imienia i nazwiska wszystkich ich uczestników. Ustawa przewiduje również możliwość nadzwyczajnego złagodzenia kary dla ,,sprawcy” zdarzenia, jeżeli ten zgłosi je przed interwencją organów ścigania.

Ustawa przewiduje również m.in. utworzenie Funduszu Kompensacyjnego Zdarzeń Medycznych, mającego zapewnić szybszą i wyższą wypłatę rekompensat za zdarzenia medyczne. Rekompensaty te mają być orzekane za szkody bez orzekania o winie.

Porażka programu Profilaktyka 40 Plus?

Jak pokazał przebieg loterii dla uczestników programu Profilaktyka 40 Plus, która odbyła się w ubiegłym miesiącu, przyciągnęła ona zaledwie 8,3 tysiąca pacjentów w ciągu 1 miesiąca. Co więcej, osób które w tym czasie zgłosiły chęć udziału w programie za pośrednictwem ankiety było zaledwie 60 tysięcy.

W kontekście danych prezentowanych przez Ministerstwo Zdrowia, zgodnie z którymi do programu kwalifikować się może aż 20 milionów obywateli, te liczby nie napawają optymizmem. Zdaniem ekspertów, niewielka i często lokalna skala przedsięwzięć reklamujących program to tylko część problemu.

Brak dostępności programu Profilaktyka 40 Plus w skali lokalnej?

Jak podkreśla Dorota Korycińska, prezes Ogólnopolskiej Federacji Onkologicznej, mieszkańcy niewielkich miejscowości, liczących po kilkanaście tysięcy mieszkańców, mają ograniczony dostęp do opieki zdrowotnej.

W istocie, o ile w skali krajowej placówek realizujących Profilaktykę 40 Plus jest sporo, o tyle w skali lokalnej podmioty te nie występują na mapie zbyt gęsto.

Często zatem na przeszkodzie stają względy logistyczne, ale i kwestie przyzwyczajeń. Pacjenci zaniedbują diagnostykę, lub po prostu z niej rezygnują w obliczu braku dostępności albo konieczności dalekiego dojazdu do odpowiedniej placówki.

Na czasie z prawem #23 – źródła

• Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia (http://dziennikmz.mz.gov.pl/),
• Internetowy System Aktów Prawnych (https://isap.sejm.gov.pl/),
• Rządowe Centrum Legislacji (https://legislacja.rcl.gov.pl/),
• Serwis prawo.pl.